Jerzy Konikowski

Gambit Stauntona [A82]

1.d4 f5 2.e4

Gambit Stauntona jest groźną bronią przeciwko obronie holenderskiej. Ofiarą pionka białe włączają się do walki o opanowanie centralnego pola e4 i jednocześnie dążą do szybkiego rozwoju swych sił i ataku na nieprzyjacielskiego króla. Czarne muszą się bardzo dokładnie bronić, aby w fazie debiutowej nie wpaść w przegraną pozycję. W celu uniknięcia gambitu można zastosować taką kolejność ruchów: 1.d5 e6 2.c4 f5 itd.

Nazwa otwarcia pochodzi od nazwiska znakomitego angielskiego mistrza Howarda Stauntona (1810-1874), który w połowie XIX wieku wprowadził ruch 2.e4 do praktyki turniejowej.

2...fxe4

Prawidłowa decyzja: czarne powinny bić pionka. Inne odpowiedzi 2...d6; 2...d5 i 2...e6 są słabsze i dlatego nie będę się nimi zajmować.

3.Sc3

Najlepszy ruch: białe rozwijają skoczka i grożą jednocześnie odbiciem pionka. Inne możliwości są rzadko stosowane:

I. 3.f3 Teraz bicie nie jest godne polecenia, gdyż białe uzyskują za pionka silną inicjatywę. Lepsze jest 3...d5 (Możliwe jest także 3...e6 4.Sc3 Gb4 5.Gd2 d5 6.He2 Sc6 7.fxe4 Sxd4 8.Hd3 dxe4 9.Sxe4 Gxd2+ 10.Hxd2 Sf6 11.Sxf6+ Hxf6 12.0-0-0 e5 i czarne stoją lepiej.) 4.fxe4 (4.c4 e6 5.Sc3 Gb4 6.Hb3 Sc6 7.Ge3 Sf6 8.0-0-0 Gxc3 9.Hxc3 0-0 10.fxe4 Sxe4 11.Hc2 Gd7 12.Sf3 Ge8 13.a3 Gh5-/+ Posazhennikov-Mason, West Bromwich 2003) 4...dxe4 5.Gb5+ Sd7 6.Gf4 Sgf6 7.Se2 c6 8.Gc4 Sb6 9.Gb3 Sbd5 10.Sbc3 Gg4 11.Hd2 e6 12.h3 Gh5 (12...Gxe2!? 13.Sxe2 Gd6 jest również możliwe) 13.g4 Gg6 14.0-0-0 Gd6 15.Gxd6 Hxd6 16.He1 0-0-0 i czarne mogą być zadowolone ze swej pozycji, Riedner-Schroll, Wiedeń 2006.

II. 3.Sd2 Sf6 4.g4 (Lub 4.f3 d5 5.fxe4 dxe4 6.c3 Sc6 7.Gb5 Hd5 8.Hb3 e6 9.Se2 Gd6 i teraz nic nie daje białym 10.Gc4 Hh5 11.Gxe6 Sa5 12.Ha4+ b5 13.Hxa5 Gxe6 i czarne stoją lepiej.) 4...d5 (4...h6!?) 5.g5 Sfd7 6.f3 e5 7.fxe4 Hxg5 (Możliwe jest  7...Ge7!? 8.h4 exd4 9.exd5 0-0 z przewagą czarnych.) 8.Sgf3 He3+ 9.He2 Hxe2+ (9...exd4 10.exd5 Sf6 11.Sxd4 Sxd5=/+) 10.Gxe2 Sc6 11.dxe5 dxe4 12.Sxe4 Sdxe5 13.Sxe5 Sxe5 14.Gf4 Gd6 z przewagą pionka i lepszymi szansami czarnych.

3...Sf6

Prawidłowo: czarne muszą szybko rozwinąć swe siły.

4.Gg5

Wzmacnia nacisk na pionka e4. Zobaczmy inne plany:

I. 4.g4 h6! 5.h4 (5.g5 hxg5 6.Gxg5 d5 7.h4 Sc6 8.f3 Gf5 9.Gh3 Hd7 10.Gxf5 Hxf5 11.a3 exf3 12.Sxf3 0-0-0 z przewagą czarnych. Lub 5.Gg2 d5 6.h3 Sc6 7.f3 e5 8.dxe5 Sxe5 9.fxe4 d4 10.Sce2 c5 11.Sf3 Gd6 12.0-0 0-0 i czarne mają lepsze szanse, gdyż biały pionek e4 może być obiektem ataku czarnych figur. Także po 5.f3 d5! 6.g5 hxg5 7.Gxg5 Gf5 8.Gg2 e3 9.Sge2 Sc6 10.a3 e6 11.Gxe3 Gd6 12.Gf4 Gxf4 13.Sxf4 Hd6 14.Hd2 Wh4 15.Sce2 g5 16.Sd3 Sh7 17.f4 gxf4 18.Sdxf4 0-0-0 19.0-0-0 Sf6 20.Gf3 Se4 21.He3 Sa5! 22.Gxe4 Gxe4 23.Whg1 Wxh2 czarne mają przewagę, Tyroler-Araiza Munoz, Haga 1928.) 5...d5 6.Gh3 Sc6 7.g5 hxg5 8.hxg5 Sg4 9.Sce2 e5! 10.Sg3 Wh4 11.f3 exf3 12.Sxf3 Wxh3 13.Wxh3 Hd6 z lepszymi szansami czarnych.

II. 4.f3 d5 5.fxe4 dxe4 6.Gg5 (6.Gc4 e5!=) 6...Gf5 7.He2 (Lub 7.Gc4 Sc6 8.d5 Se5 9.Gb3 e6!? 10.dxe6 h6 11.Gf4 Gd6 12.Sge2 He7 13.Hd4 Sc6 14.Gxd6 Sxd4 15.Gxe7 Sxb3 16.axb3 Kxe7 i z uwagi na słabego pionka na e6 czarne mają lepsze perspektywy.) 7...Sc6! 8.Gxf6 exf6 9.0-0-0 Gd6 10.Sxe4 0-0 11.Sxd6 cxd6 12.Hf2 Ha5 13.Gc4+ Kh8 14.Se2 Sb4 15.Gb3 Wac8 16.Sc3 Gg6 17.Whf1 b5 z kontrakcją na skrzydle hetmańskim, Lasker-Alechin, Paryż 1913.

4...Sc6

Najlepszy plan: czarne kontynuują rozwój.  Dużym błędem jest 4...d5? 5.Gxf6 exf6 6.Hh5+ g6 7.Hxd5 z przewagą białych.

5.d5

Alternatywy:

I. 5.Gb5 a6 6.Ga4 (Lub 6.Gxc6 bxc6 7.He2 d5 8.f3 Gf5 9.0-0-0 Hd6 10.Gxf6 exf3! 11.Sxf3 gxf6 z lepszą pozycją czarnych.) 6...b5 7.Gb3 Sa5 (7...Gb7!?) 8.Gxf6 (8.Gd5 Sxd5 9.Sxd5 Gb7 10.Sf4 g6 11.h4 Wg8 12.h5 c5 13.hxg6 hxg6 14.dxc5 Hc7 15.Hg4 Hxc5 16.0-0-0 Hf5-/+) 8...exf6 9.Hh5+ g6 10.Gf7+ Kxf7 11.Hd5+ Kg7 12.Hxa8 Gb4 13.Kf1 c6 14.Hb8 d6 15.d5 Gxc3 16.bxc3 c5 (16...cxd5!? 17.Ha7+ Hd7-/+) 17.a4 Hd7 18.axb5 Gb7 19.Hxh8+ Kxh8 20.Wxa5 axb5 21.c4 bxc4 22.Se2 Gxd5 23.Sf4 Ge6 z przewagą czarnych, Breyer-Vajda, Wiedeń 1921.

II. 5.f3 d5 6.Gb5 Hd6 7.Hd2 Gf5 8.0-0-0 0-0-0 9.Gf4 He6 10.Sge2 a6 11.Gxc6 Hxc6 12.fxe4 Gxe4 13.Sg3 Gg6 14.Wde1 e6 15.a3 Gd6 16.Whf1 Wde8 17.Gxd6 Hxd6 18.Hg5 We7 19.We2 Ge8 20.Wfe1 h6 21.He5 Hxe5 22.Wxe5 Kd8 23.Wxe6 Wxe6 24.Wxe6 Wf8 25.We2 Gg6 z nieco lepszą końcówką czarnych, Huang Qian-Hoang Thanh Trang, Calicut 2003.

III. 5.Gc4 e6 (5...d5 6.Gxf6 dxc4 7.Ge5 Gf5 8.Sge2 e6 9.Sg3 Sxe5 10.dxe5 Gb4 11.0-0 Gxc3 12.bxc3 0-0 13.Hd4 Hd5 14.Wad1 Wad8 i czarne mają lepsze szanse) 6.d5 Se5 7.Gb3 Sf7 8.Gxf6 Hxf6 9.dxe6 dxe6 10.Sge2 Gb4 11.a3 Ga5 12.0-0 Sd6 13.Ga4+ Kf7 14.b4 Gb6 z przewagą czarnych.

5...Se5 6.Hd4

Uważane za najsilniejszą kontynuację. Inne próby nie stanowią niebezpieczeństwa dla czarnych:

I. 6.Gxf6 exf6 7.Sxe4 f5 8.Sc3 (8.Sg3 Gc5 9.He2 0-0 10.0-0-0 d6 z zamiarem c7-c6 i dobrymi perspektywami czarnych) 8...Gc5 9.Hd2 0-0 10.0-0-0 a6 11.We1 Hf6 12.f4 Sg4 13.Sh3 b5 14.Sd1 Gb7 15.c4 Hd6 16.Gd3 c6 17.Hc2 cxd5 (Dobrze wygląda 17...g6!?) 18.Gxf5 Sf6 19.cxd5 Wac8 20.Kb1 Gb4 21.Sc3 Gxc3 22.bxc3 Sxd5 23.Sg5 Sxc3+ 24.Ka1 g6 i czarne mają wygraną pozycję, Fronczek-Agdestein, Bad Wiessee 2000.

II. 6.f4 Sf7 (6...exf3 7.Sxf3 Sf7 8.Ge3 g6 9.Hd4 Gg7 10.Gd3 0-0 11.0-0-0 c6 12.dxc6 bxc6 13.Ha4 Hc7 z zadawalającą pozycją czarnych) 7.Hd4 (Lub 7.Sge2 g6 8.Gxf6 exf6 9.Sxe4 f5 10.S4c3 Gg7 11.Hd3 0-0 12.0-0-0 Sd6 13.h4 b5 z ostrą pozycją.) 7...c6 8.Gxf6 gxf6 9.Hxe4 Gg7 10.Ge2 Ha5 11.0-0-0 f5 12.Hxf5 (12.He3 Gxc3 13.Hxc3 Hxc3 14.bxc3 cxd5 15.Wxd5 d6=) 12...Gxc3 13.bxc3 Hxc3 14.Gh5 0-0 15.Wd3 He1+ 16.Kb2 d6 17.Gxf7+ Wxf7 18.Wg3+ Kf8 19.Hg5 Hb4+ 20.Ka1 Hd4+ 21.Kb1 Ke8 z ostrą grą i dobrymi perspektywami czarnych.

III. 6.He2 c6 (6...Sf7 7.Gxf6 exf6 8.Sxe4 Gb4+!? 9.c3 Ge7 10.d6 cxd6 11.0-0-0 0-0 12.Hh5 g6 13.Hd5 f5 14.Sg3 Wb8 15.h4 Gxh4 16.Sf3 Gxg3 17.fxg3 b5 18.Hd4 Gb7 19.Gd3 We8 20.g4!? fxg4 21.Hxg4 Hf6 22.Hh3 Hg7 i czarne bronią swoją pozycję.) 7.0-0-0 cxd5 8.Gxf6 gxf6 9.Hh5+ Sf7 10.Hxd5 e6 11.Hxe4 Gh6+ 12.Kb1 f5 13.Hb4 He7 14.Hxe7+ Kxe7 15.Sf3 b6 16.Sd4 Gb7 17.f3 Ge3 18.Gb5 Wad8 19.Whf1 f4 20.g3 Se5 i czarne stoją lepiej, Radjabov-Danielsen, Torshavn 2000.

6...Sf7

Krytyczna pozycja. Goniec został zaatakowany i teraz białe muszą się przed tą groźbą bronić. Zobaczmy:

I. 7.Gxf6 patrz wariant 1.

II. 7.h4 patrz wariant 2.

III. 7.Lh4 patrz wariant 3.

IV. 7.Sh3 c6 8.0-0-0 (8.Gxf6 gxf6 9.Hxe4 Gh6 10.Gc4 cxd5 11.Gxd5 e6=. Lub 8.Gc4 Hb6 9.Gxf6 gxf6 10.Hxb6 axb6 11.Sxe4 Wa4 z kontrgrą.) 8...Sxg5 (Możliwe jest także 8...Sxd5!? 9.Sxd5 cxd5 10.Hxd5 e6 11.Gxd8 exd5 12.Gh4 b6 z kontrszansami.) 9.Sxg5 Hb6 10.Hc4 (10.Sgxe4 Hxd4 11.Wxd4 Sxd5 12.Sxd5 cxd5 13.Wxd5 b6 14.Gb5 a6 15.Ga4 b5 16.Gb3 Gb7 17.We1 e6 18.Sd6+ Gxd6 19.Wxd6 Ke7 20.Wd4 Whf8 21.f3 g5 22.Gd5 Gxd5 23.Wxd5 h6 24.h4 gxh4 25.Wh5 Wg8 26.We2 Wg3 27.Wxh4 Wag8 28.Wh2 z remisem, Minzer-Permuy Lorenzo, Nigran 1995. Lub 10.Hxb6 axb6 11.Gc4 cxd5 12.Sb5 Wa5 13.b4 Wxb5 i remis, Barron-Rendle, Londyn 2001.) 10...Hxf2 11.Sgxe4 (11.Scxe4? He3+ 12.Kb1 cxd5! 13.Sxf6+ gxf6 14.Hxd5 Hxg5-+ Durando-Wiley, Metz 2001) 11...He3+ 12.Kb1 Sxe4 13.Sxe4 b5 14.Hd3 Hxd3 15.Gxd3 cxd5 16.Sg5 Wb8 17.Gxh7 Wb6 18.Wxd5 a6 z mniej więcej równą grą.

V. 7.Gf4 c6 8.0-0-0 (8.dxc6 bxc6 9.Sxe4 e5 10.He3 Sd5 11.Gg5 Sxe3 12.Gxd8 Sxc2+ 13.Kd2 Sxa1 0-1 Jorgensen-Kjaerbye, Vejle 1974, lub 8.Gc4 Ha5 9.0-0-0 g5 10.Ge3 Gg7 11.Sxe4 0-0 12.dxc6 bxc6 13.Sxg5 d5 14.Sxf7 Wxf7 15.Gb3 Gg4 16.f3 Gf5 17.Hh4 Sd7 18.Sh3 Sc5 19.Kb1 Wb8 20.Hg3 e5 21.Gh6 Wxb3 22.Gxg7 Gxc2+ 23.Kxc2 Wxb2+ 24.Kxb2 Wb7+ 0-1 Breustedt-Walkewitz, Bad Bevensen 2002.) 8...cxd5 (8...Hb6 9.Hd2 cxd5 10.Sxd5 Sxd5 11.Hxd5 Hc6 12.Hb3 a6 z równymi szansami, Longa Yauca-Herraiz Hidalgo, Madryd 2005. Lub 8...d6 9.Gg3 Gf5 10.Gh4 g5 11.Gg3 Gg7 12.He3 0-0 13.f3 Hb6 14.Hxb6 axb6 15.dxc6 bxc6 16.fxe4 Sxe4 17.Sxe4 Gxe4 i czarne mają wygraną pozycję, gdyż białe nie mają rekompensaty za pionka, Kesten-Zelba, Winterberg 2002.) 9.Sxd5 e5 10.Gxe5 Sxd5 11.Hxe4 Se7 12.Gc4 d5 13.Gxd5 Sxd5 14.Gf4+ Ge7 15.Wxd5 Hb6! 16.Sf3 He6 17.We1 Hxe4 18.Wxe4 b6 19.We1 Gb7 20.Wd3 Wd8 i białe nic nie osiągnęły za ofiarowaną figurę. Czarne mają wygraną pozycję, Hall-Saunders, korespondencyjna 1993.

VI. 7.f4 g6 (Lub 7...c5 8.Hxc5 e5 9.He3 exf4 10.Gxf4 Ha5 11.0-0-0 Gc5 12.He2 0-0 13.Sxe4 Sxe4 14.Hxe4 Hxa2 15.Gd3 g6 16.d6 Ha1+ 17.Kd2 Hxb2 18.Gc4 Hd4+ 19.Hxd4 Gxd4 20.Sf3 Gf6 z pionkiem więcej, Drexel-Zill, Bad Wiessee 2002.) 8.Gxf6 exf6 9.Sxe4 Gg7 10.0-0-0 0-0 11.f5 d6 12.Sg3 c5 13.Hf2 (13.dxc6 bxc6 14.Gc4 d5 15.Gd3 Se5 16.Sf3 Ha5 17.Kb1 Wd8 18.fxg6 hxg6 19.Sxe5 fxe5 20.Hh4 Wd6! 21.Hg5 Wb8 22.b3 e4 23.Gxe4 Hc3 24.Kc1 Hb2+ 25.Kd2 dxe4+ i czarne wygrywają) 13...Gd7 14.S1e2 b5 15.Sf4 Se5 16.Se6 Gxe6 17.dxe6 b4 18.Kb1 He7 19.Se4 Wfd8 20.Ge2 a5 21.Wd5 a4 22.Whd1 c4 23.Sxd6 c3 24.Sc4 cxb2 25.Sxe5 Wxd5 26.Wxd5 fxe5 27.Gc4 Kh8 28.g4 Wc8 z obustronnymi szansami, Brameyer-Welz, Berlin 2000.