Najczęściej spotykanym planem strategicznym w praktyce turniejowej jest tzw. "atak mniejszościowy".
Gambit hetmański [D35]
1.d4 Sf6 2.c4 e6 3.Sc3 d5 4.cxd5 exd5 5.Gg5 c6
W ten sposób na skrzydle hetmańskim powstała formacja pionkowa, która będzie przedmiotem naszych rozważań. Białe mają w tej części szachownicy pionka mniej i mimo tego, mogą właśnie tutaj rozpocząć aktywną akcję. Ich głównym celem jest marsz b2-b4-b5 i następnie wymianą na c6 stworzenie w obozie przeciwnika trwałej słabości, która może stać się obiektem ataku białych.
6.e3
Sbd7
7.Gd3
Ge7
8.Hc2
0-0
9.Sf3
We8
10.0-0
Sf8
11.Wab1
Zgodnie z planem białe przygotowują marsz pionka b. Czarne mają do dyspozycji kilka możliwości prowadzenia dalszej walki. Jedną z nich jest przygotowanie kontrgry na skrzydle królewskim.
11...Se4
12.Gxe7
Hxe7
13.b4
a6
Celem tego ruchu jest - w razie otwarcia linii a - aktywizacja wieży. Słabą stroną tego planu jest osłabienie pola b6, co w wielu przypadkach może być wykorzystane przez białe.
14.a4
Gf5
Wcześniej grywano
14...Sg6,
aby możliwie szybko skoncentrować swe siły na prawej flance i ruszyć do kontrataku, np.
15.b5
axb5
16.axb5
Gg4
17.Gxe4!
(Białe nie mogą lekceważyć planu przeciwnika:
17.Sd2?
Sxd2
18.Hxd2
Sh4
19.Wfe1
Gh3!
20.Gf1
Hg5
i czarne wygrywają.)
17...dxe4
18.Sd2
Gf5
19.bxc6
bxc6
20.Se2
Sh4
21.Sg3
Gg6? (Należało ruchem
21...Wac8
bronić pionka.)
22.Hxc6
Wac8
23.Hb5
i czarne nie uzyskały rekompensaty za piechura, Awerbach-Konstantynopolski,
Moskwa 1966.
15.Se5!?
Należy unikać szablonów. Po
15.b5
axb5
16.axb5
Sxc3
17.Hxc3
Gxd3
18.Hxd3
Se6
(18...c5!?
jest godne również uwagi)
19.bxc6
bxc6
20.Wfc1
Wec8
czarne przeprowadzają manewr c6-c5 z równymi szansami.
15...Wad8?
Schematyczny ruch. Należało grać
15...f6!?
Posunięcie to osłabia wprawdzie skrzydło królewskie, co nie byłoby łatwe do wykorzystania, np.
16.Sf3
Sxc3
17.Hxc3
Gxd3
18.Hxd3
Se6
19.b5
axb5
20.axb5
c5
21.dxc5
Hxc5
22.Wfc1
Hd6
z szansami na równą grę.
16.Wfc1
Oczywiście nie przechodzi próba wygrania pionka po
16.Sxe4
dxe4
17.Gxe4?
Gxe4
18.Hxe4
f6
i białe tracą skoczka.
16...Sg6
17.Gxe4
Gxe4
Po
17...dxe4
18.Sxg6
Gxg6
19.Se2
z następnym b4-b5 białe miałyby aktywną grę na lewej flance.
18.Sxe4
dxe4
Czarne mają już pewne problemy, np. po
18...Sxe5
19.Sd2
Sd7
20.b5
axb5
21.axb5
Wc8
22.bxc6
bxc6
23.Wb7
Hd6
24.Hf5
Wed8
25.Sb3
g6
26.Hc2
odstały pionek c6 byłby przedmiotem nacisku białych figur.
19.Sxg6
hxg6
20.b5!
Białym udało się przeprowadzić ten kluczowy manewr w korzystnym momencie i realizują atak mniejszościowy, polegający na próbie rozbicia większej masy pionkowej.
20...cxb5
Czarne miały już trudny wybór decyzji. Po
20...axb5
21.axb5
Wd6
22.Ha4
Wc8
23.Ha7
Wc7
24.Wc5
przewaga pozycyjna białych byłaby wyraźna.
21.axb5
Wd6
Po
21...axb5
22.Wxb5
czarny pionek b byłby słaby i dodatkowo groziłoby Wb5-e5.
22.bxa6
bxa6
Nie lepsze byłoby
22...Wxa6
wobec
23.Wb5!
23.Ha4
Hd7
24.Hxd7
Wxd7
Wymianą hetmanów czarne nie polepszyły swej sytuacji, gdyż powstała końcówka jest praktycznie niemożliwa do utrzymania. Plan białych jest taki: najpierw związać wieże przeciwnika obron pionka a6 i następnie zaktywizować króla.
25.Wc5
Wa7
26.Wa5
Kf8
Jeśli
26...We6,
to
27.Wb8+
Kh7
28.g4
f6
29.h4
z marszem króla na f4 z groźbą matową Wa5-c5-c8 itd.
27.Wb6
Wea8
28.h4
Ke7
29.Kh2
Kd7
30.Kg3
Kc7
31.Wb2
Wb7
32.Wc5+
Kb8
33.Wa2!
Wszystkie siły czarnych są zaangażowane obroną swego pionka. Białe przystępują do akcji na skrzydle królewskim.
33...We7
34.Kf4
Kb7
35.Wb2+
Ka7
36.Wc6
Wh8
37.Wa2!
a5
Lub
37...Wxh4+
38.Kg3
Wh5
39.Wcxa6+
Kb8
40.Wa8+
Kc7
41.W2a7+
Kd6
42.Wd8+
Ke6
43.Wa6+
Kf5
44.Wd5+
z matem.
38.Wxa5+
Kb7
39.Wca6
Wxh4+
40.Kg3
Wh5
41.Wa7+
Kc6
42.W5a6+
Kb5
43.Wxe7
Wg5+
44.Kh2
Kxa6
45.Wxf7
1-0